Storm in juni - Irène Némirovsky
Franse bevolking in oorlogssituatie haarscherp beschreven
Met het uitbrengen dit jaar van de film Suite Française krijgt het boek waarop de film is gebaseerd extra aandacht. Het gaat om Storm in juni van de Joods-Russische schrijfster Irène Némirovsky, geschreven tijdens de eerste jaren van de Tweede Wereldoorlog. Frankrijk is bezet en Némirovsky schetst het leven in die periode, haarscherp analyseert zij de reacties van verschillende personen in een oorlogssituatie.
Het boek is tien jaar geleden in Frankrijk verschenen onder de titel Suite Française en bestaat uit twee delen, aparte boeken eigenlijk: Storm in juni en Dolce. Het is opvallend (en lichtelijk verwarrend) dat de Nederlandse uitgever heeft gekozen voor de titel Storm in juni. Maar dat doet niets af aan het belang van dit schitterende boek.
In het eerste deel marcheren de Duitse troepen door Parijs. Het is juni 1940 en de bevolking slaat in paniek op de vlucht, een massale uittocht van tienduizenden Parijzenaars richting het zuiden. De auteur beschrijft deze exodus op indrukwekkende wijze, als ware het een ooggetuigenverslag. Vluchtelingen van verschillend pluimage worden gevolgd en beschreven: een hoogstaande katholieke familie (de oudste zoon is priester); een oude rijke, gierige vrijgezel; een succesvol schrijver met zijn minnares; een bescheiden echtpaar, beiden als klerk werkzaam bij een bank; en hun baas, de bankier, met zijn maîtresse. Hoe al deze personen met elkaar verweven raken, wordt steeds boeiend en soms ook ironisch beschreven. Moed, wanhoop, lafheid en angst, al die menselijke eigenschappen krijgen in deze hachelijk situatie een eigen dimensie.
Het tweede deel, Dolce (hierop is de film gebaseerd), speelt zich af in een boerendorp in het Oosten van Frankrijk. Duitse soldaten worden bij diverse families ingekwartierd. Némirovsky beschrijft een aristocratische-, een Bourgeois- en een boerenfamilie. Omdat de mannen als gevolg van de oorlog grotendeels afwezig zijn, staan de vrouwen er alleen voor. Zij bewerken het land en voeden de kinderen op. De auteur beschrijft de manier waarop zij dat doen en geeft op die manier een duidelijk beeld van het leven in die tijd. Maar hoofdthema is toch een onmogelijke romance tussen een mélomane, piano spelende Duitse officier en een jonge Française, van wie de man als krijgsgevangene in Duitsland verblijft. Vooral de jonge vrouwen zijn gevoelig voor de aanwezigheid van al die blonde, gespierde Duitsers in het dorp. Het wordt allemaal subtiel beschreven, ook hoe de dorpsbewoners langzaam wennen aan de aanwezigheid van de bezetters. Maar nooit wordt vergeten dat die soms aardige, en vooral beleefde Duitsers hun vijanden zijn.
Irène Némirovsky, in 1903 geboren in Kiev, groeit op in een welgestelde familie. Ze wordt grotendeels opgevoed door een Franstalige gouvernante. In 1919, na de Oktoberrevolutie, vestigt de familie zich in Parijs. Irène Némirovsky schrijft al vanaf haar achttiende en wordt op slag bekend als haar boek David Golder in 1923 uitkomt. Er volgen meerdere succesvolle boeken. Ze wordt in juni 1942 door de Duitsers opgepakt en sterft, evenals haar man Michel Epstein, datzelfde jaar in Auschwitz. Ze laat voor haar dochters een koffer na, die ze echter pas vele jaren later openmaken. Dan vinden ze het manuscript van Suite Française, waarvan ze eerst dachten dat het ging om het dagboek van hun moeder. Uit aantekeningen in die koffer blijkt dat hun moeder plannen had voor nog drie delen: Gevangenschap, Strijd en Vrede. Ze vergelijkt Suite Française (suite: een meerdelig muziekstuk) met de vijfde symfonie van Beethoven. Het boek kreeg in 2004 in Frankrijk de Prix Renaudot.
Storm in juni is verschenen bij uitgeverij De Geus en is ook als e-boek verkrijgbaar. Vertaling: Manik Sarkar.
Waardering:
Boekbespreking door Josette van der Vlis
email mijGepubliceerd: 24-05-2015